Postuum In 1979 betaalden de Britten over elke penny die ze verdienden boven de 24 duizend pond 83 procent inkomstenbelasting. Margaret Thatcher, vandaag overleden op 87-jarige leeftijd, verlaagde het tarief tot 40 procent. Daarna is het nimmer meer verhoogd. .
Margaret Hilda Thatcher (13 oktober 1925) is niet alleen de eerste vrouwelijke premier geweest van het land, maar ook een van de meest invloedrijke. Ze was elf jaar aan de macht, de langst aangesloten periode voor een Britse premier sinds het begin van de 19de eeuw. Ze voerde in die tijd radicale veranderingen door; ze veranderde de Conservatieven van een partij voor de betere standen tot een volkspartij, ze schakelde de oppermachtige vakbonden uit, voerde economische hervormingen door, gaf ondernemers alle ruimte, promoveerde de Britse burgers van huurders tot huiseigenaren en won en passant samen met Ronald Reagan de Koude Oorlog.
Hierbij moest ze niet alleen de oppositie bevechten, ook vaak haar eigen partij die haar veranderingen veel te ver vond gaan.
Kruidenier
Thatcher stond buiten de Conservatieve traditie. Haar vader was een kruidenier in Lincolnshire. Ze was een briljante leerling op de middelbare school en kreeg daardoor de kans om scheikunde te gaan studeren in Oxford. Na haar studie ging ze werken bij het bedrijf J. Lyons, waar ze een methode ontwikkelde voor het invriezen van softijs.
Ze pakte echter ook een rechtenstudie op en begon een politieke carrière. In 1951, toen ze als Conservatieve kandidaat streed voor een zetel in de Londense wijk Dartford, ontmoette ze Denis Thatcher, een rijke zakenman, met wie ze trouwde en twee kinderen kreeg (Mark en Carole). Het duurde echter tot 1959 totdat ze daadwerkelijk een zetel in het Lagerhuis wist te winnen. In 1966 was ze al gepromoveerd tot de front bench en plaatste ze haar eerste grote aanval op de hoge belastingen van de Labourregering. Toen partijleider Edward Heath in 1970 premier werd, werd Thatcher minister van Onderwijs. Maar ze ontdekte tot haar schrik dat de premier de controle over de monetaire politiek was kwijtgeraakt en het land langzaam in een crisis stortte. .
Thatcher en Nelson Mandela in 1990.
Toen Heath de verkiezingen van 1974 verloor, besloot ze een leiderschapsstrijd uit te lokken. Hoewel ze aanvankelijk een andere kandidaat steunde, werd ze een jaar later zelf tot leider van de Conservatieve Partij gekozen. Op 19 januari 1976 haalde ze ongekend fel uit naar de Sovjet-Unie, die ze beschuldigde van werelddominantie. De Russische krant Krasnaja Zvezda (Rode Ster) noemde haar enkele dagen later de 'IJzeren Dame' - een titel die door Radio Moskou werd overgenomen en die ze zelf al snel koesterde als het beeld van een onwrikbaar en standvastig politicus.
Huisvuil
De Winter van de Onvrede van 1978/1979, waarbij door stakingen het land totaal werd lamgelegd en maandenlang geen huisvuil meer werd opgehaald, leidde tot de grootste economische en identiteitscrisis die Groot-Brittannië ooit had gekend. Het Britse volk besefte dat het zo niet verder kon gaan en koos haar verrassend tot premier. Toen Thatcher naar Downing Street verhuisde was ze vastbesloten een einde te maken aan de economische teloorgang die volgens het IMF van Groot-Brittannië een derdewereldnatie had gemaakt. Ze ging de confrontatie aan met de bonden - met name die van de mijnwerkers en grafici - en liberaliseerde de arbeidsmarkten. Het leidde tot een explosie van het aantal werklozen. Haar partij wilde Thatcher al in 1981 terugfluiten, maar ze was compromisloos. Op het partijcongres sprak ze de legendarische woorden. 'To those waiting with bated breath for that favourite media catch-phrase - the U-turn - I have only one thing to say: you turn if you want to; the Lady's not for turning.'
Haar populariteit daalde naar een dieptepunt en ze werd de meest gehate premier in de Britse geschiedenis. In 1983 was de industriële productie met 30 procent gedaald. Maar Thatcher vond het een noodzakelijk kwaad om te kunnen hervormen. Aanvallen pareerde ze in felle bewoordingen, vaak zwaaiend met haar handtasje. Dat ze dat jaar toch werd herkozen was te danken aan de terugverovering van de Falklands - de Britse eilanden in de zuidelijke Atlantische Oceaan die in 1982 door de Argentijnse militaire junta waren bezet. In haar tweede periode als premier escaleerden de conflicten met de bonden over sluiting van onrendabele mijnen tot bloedige botsingen. In 1987 zei ze 'There is no such thing as society', waarmee ze aangaf dat mensen hun privéproblemen niet konden afwentelen op de gemeenschap.
Ze bereikte ook op andere gebieden belangrijke doorbraken. In 1985 zette ze haar handtekening onder het Anglo-Irish Agreement, waarbij Ierland zeggenschap kreeg in de oplossing van de burgeroorlog in Noord-Ierland, nog geen jaar nadat het Ierse Republikeinse Leger (IRA) een aanslag op haar had gepleegd in Brighton. Samen met de Amerikaanse president Ronald Reagan die een jaar na haar was verkozen, verliet ze het Westerse beleid van ontspanning - 'detente' - van de jaren zeventig en zocht de confrontatie in de Koude Oorlog met het plaatsen van onder meer kruisraketten in Europa. Tegelijkertijd ontving ze de nieuwe hervormingsgezinde Sovjet-leider Gorbatsjov als een man waarmee zaken konden worden gedaan. .
Margaret Thatcher in 2008.
Muur
In haar derde periode als premier vanaf 1987 leidde dit uiteindelijk tot de Val van de Muur - een van haar grootste triomfen. Thatcher verhardde in die periode ook haar koers ten opzichte van de EU. In haar beroemde rede in Brugge in 1988 keerde ze zich tegen een federaal Europa en meer bevoegdheden voor Brussel. In 1989 en 1990 daalde haar populariteit weer snel door economische tegenwind, hoge rentestanden en de invoering van een omstreden nieuwe lokale belasting, de poll tax. Partijcoryfeeën begonnen de poten onder haar stoel weg te zagen. Haar uiteindelijke vertrek in 1990 werd een van de grootste politieke drama's in de Britse geschiedenis. Op 1 november 1990 ontsloeg ze haar belangrijkste bondgenoot in het kabinet, Geoffrey Howe. Het leidde tot een leiderschapsstrijd die ze aanvankelijk nog leek te kunnen winnen, maar uiteindelijk verloor. Op 22 november moest ze aftreden en werd ze opgevolgd door John Major, de man die ze zelf had gesteund als nieuwe premier.
Ook daarna bleef ze politiek actief ondermeer als lid van het Hogerhuis, waarvan ze door haar adellijke titel - Major had haar barones gemaakt - lid was geworden. Ze keerde zich tegen het Verdrag van Maastricht en riep al heel snel op tot ingrijpen in Bosnië. 'Wat daar gebeurt doet denken aan de ergste excessen van de nazi's, zei ze al in augustus 1992. Ze raakte uiteindelijk teleurgesteld in het gebrek aan daadkracht van haar opvolger John Major en prees in 1995 de jonge Labourleider Tony Blair als een 'formidabele politicus'. In 2001 was ze voor het laatst actief betrokken bij de campagne van de Conservatieve partij. Daarna was ze door haar verslechterde gezondheid gedwongen zich steeds meer terug te trekken uit het openbare leven. Op 13 oktober 2005 vierde ze haar tachtigjarige verjaardag met de voltallige koninklijke familie en al haar politieke vrienden en vijanden - onder wie Howe - en de toenmalige premier Blair die haar vurig bewonderde.
De Britten zijn lange jaren scherp verdeeld geweest over Thatchers erfenis. Voor de Tory-aanhangers was ze de kampioen van de vrije markt die voortvarend de 'Engelse ziekte' had aangepakt. Elena Bonner, de weduwe van de voormalige Sovjet-dissident Andrei Sacharov, roemde haar eens als de ware Britse leider vanwege twee uitzonderlijke kwaliteiten: 'de gave om de harde vragen te stellen en de wil om er antwoord op te vinden'. Zelfs haar Conservatieve aartsvijand Michael Heseltine, noemde later de Thatcher-periode een 'opwindend en succesvol experiment'. 'Het veranderde Groot-Brittannië, omdat het de zwakheden van het naoorlogse land pijnlijk blootlegde.' .
Margaret Thatcher en haar politieke bondgenoot en persoonlijke vriend Ronald Reagan in 1987.
Egoïstisch volk
Maar voor velen bleef ze ook het symbool van de aftakeling van de welvaartsstaat, een hardvochtige vrouw die hele gemeenschappen aan de bedelstaf bracht. In de Thatcher-jaren verloren de Britten hun sociale hart en werden een egoïstisch volk. Billy Bragg, de zanger en politieke hervormer, stelde dat onder Thatcher het gevoel verloren is gegaan dat de Britten samen een betere maatschappij zouden kunnen creëren. 'Ze heeft het gevoel vernietigd dat we allemaal voor dezelfde zaak vechten.' Samen met de Amerikaanse president Ronald Reagan is Thatcher de vaandeldrager van een nieuw soort conservatisme geweest. Een conservatisme dat niet streefde naar behoud maar naar verandering. De verzorgingsstaat was te log en te kostbaar geworden.
Dat had de economie doen stagneren en de mensen passief en afhankelijk gemaakt. Om dat te doorbreken moest de invloed van de overheid worden teruggedrongen ten gunste van de markt en het particulier initiatief. Het was een revolutionaire aanpak, die succes had, in zoverre dat de economische dynamiek werd hersteld. Maar het kan haar worden verweten dat ze alleen oog had voor het recht van de sterkste en niet voor mensen die zichzelf minder goed konden redden.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/13004/Margaret-Thatcher-overleden/article/detail/3422273/2013/04/08/Postuum-Margaret-Thatcher-gehate-compromisloze-trotse-IJzeren-Dame.dhtml
Geen opmerkingen:
Een reactie posten