Sur Bruxelles...

Von der Dunk: 'De voorbarige heiligverklaring van Bolkestein'

OPINIE - Thomas von der Dunk − 07/04/13, 13:38

VVD-prominent Frits Bolkestein werd in een opiniestuk in de Volkskrant bijna heiligverklaard. Thomas von der Dunk wil daar iets op afdingen. .

Toen ik donderdag De Volkskrant opensloeg, dacht ik even dat hij was overleden. Over de doden immers niets dan goeds. Een hele opiniepagina bleek gevuld met een Heiligverklaring van Hem door vier voormalige medewerkers, ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag: 'Bolkesteins blijvende betekenis voor het debat'.

Kort samengevat: dankzij Bolkestein zijn de multiculturele samenleving, het Europese eenwordingsproject en de ontwikkelingshulp op de helling gegaan. Hij heeft als eerste de discussie daarover aangezwengeld, en zie waar Nederland nu is! Kortom: een groot denker, met een groots resultaat.

Op die lofzang valt toch wel wat af te dingen. Zij is binnen de VVD op zich wel begrijpelijk, want waar sinds decennia de Hans Wiegels en Halbe Zijlstra's de toon zetten valt iemand die wel eens een boek leest of naar de schouwburg gaat, natuurlijk al snel als bovenmatig belezen op.

Zinnige overweging
Bolkestein schrijft zelfs af en toe zelf een boek, kom daar maar eens bij zijn partijgenoten om! Wiegel heeft al moeite om de paar honderd woorden van zijn tweewekelijkse column in de NRC met een zinnige overweging te vullen, die dan ook nooit in een eye-opener is ontaard.

Aan Bolkesteins rol bij de doorbreking van het taboe op de multiculturele problematiek wil ik niets afdoen, maar voor andere kwesties ligt dat toch ingewikkelder. Hij heeft weliswaar een substantieel deel van zijn leven buiten het Westen doorgebracht, maar daar kennelijk toch in een geestelijke cocon geleefd, getuige het feit dat zijn intellect nog steeds ontoereikend is om de wereld door een andere dan zijn eigen westerse bril te bezien.

Dat is een basisvoorwaarde om uit te groeien tot een denker van formaat, waarvoor Bolkestein zichzelf in zijn binnenste ongetwijfeld verslijt. Op enig dieper begrip van de redenen waarom buiten het Westen met dubbele gevoelens naar Amerika en Europa wordt gekeken, vanwege de dubbele moraal die steeds inzake democratie en mensenrechten wordt gehanteerd, heeft men deze Shell-koopman echter nooit kunnen betrappen.

Ook op Bolkesteins boeken valt daarom best wat af te dingen. Zijn opus magnum ging over intellectuelen. Simpel samengevat: dat zijn degenen die niet zijn wereldbeeld delen: iedereen die links is en dan met name iedereen die ooit met het communisme heeft gekoketteerd, en van wie hij dan ook na 1989 op hoge toon het afleggen van verantwoording voor begane misslagen heeft geëist. De oud-hoofdredacteur van het CPN-partijblad De Waarheid, Gijs Schreuders heeft dat overigens uit eigen beweging gedaan.

Nederlandse obsessies
Een eerder boek met interviews met Europese politici bleek vooral door typisch Nederlandse obsessies te worden beheerst: de nog steeds onverwerkte Tweede Wereldoorlog. Een van zijn gesprekspartners was Hans Modrow, op dat moment europarlementariër, ooit de laatste SED-premier van de DDR, en in zijn jonge jaren fanatiek nazi. Iemand die dus twee keer ideologisch totaal is omgeschoold, van fascist tot communist, van communist tot democraat. Iemand voor wie dus twee keer alles wat wit was zwart werd en omgekeerd. Bolkesteins vraag: hoe keek U indertijd aan tegen Hitlers machtsovername. Modrows adequate antwoord: ik was toen vijf.

Dat brengt mij op Europa en zijn rol als politicus. Bolkestein heeft zich altijd tegen een Turks EU-lidmaatschap verklaard, een standpunt dat ik deel. Maar op het moment dat die kandidatuur in Brussel officieel bevestigd werd, zweeg hij als eurocommissaris, en werd het zo een vijfminuten-hamerstuk: kennelijk ontbrak het hem aan de moed om voor zijn standpunt te staan toen het er écht op aan kwam.

Veel fataler is iets anders. Binnen de Nederlandse verhoudingen is de VVD in Bolkesteins dagen de ideologische koploper geweest bij de deregulering, privatisering en vermarkting die onontkoombaar mede tot de bankencrisis en de huidige maatschappelijke onvrede hebben geleid.

In dat opzicht heeft Bolkestein niets bijgeleerd, en vervalt hij nog steeds in de vaste neoliberale clichés die Nederland juist ziek hebben gemaakt - laat staan dat hij voor zijn misslagen enige verantwoording heeft afgelegd. Daarvoor is des te meer reden omdat de Nederlandse communisten weliswaar verkeerde ideëen propageerden, maar nooit veel invloed hebben uitgeoefend - terwijl dat wel voor de neoliberalen gold en geldt.

Idiote aanbestedingsregels
Voor de door zijn discipelen geprezen Europa-criticus Bolkestein moet de EU vooral niet meer zijn dan één grote markt. Juist dat heeft het vertrouwen van de Europeanen fataal ondermijnd. Het betekende idiote Europese aanbestedingsregels, die tot een sociale race to the bottom hebben geleid, zoals bij de post, of bij schoonmakers die nu in anderhalve minuut een schoollokaal moeten doen.

Het heeft ook geleid tot het Fyra-debakel - de goedkoopste aanbieder wint verplicht - en tot spoorbedrijven die geen duurzame treinstellen durven te kopen en dito werknemers durven aan te nemen omdat ze elk jaar hun concessie kunnen verliezen. Veel lageropgeleiden zijn door het VVD-neoli-beralisme tot wegwerpartikelen gereduceerd - dat is de keerzijde van het vrijheidsbeginsel dat Bolkestein steevast zo bejubelt.

Het zou Bolkestein sieren, als hij dáárover eens een boek zou schrijven. Maar ja, dan moet ook bij hem wit in zwart veranderen, en omgekeerd, en dat is voor hem zelfs ingeval van één keer al te veel. Daarom wachten we op dát boek nog steeds.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus en columnist van Volkskrant.nl

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6178/Thomas-von-der-Dunk/article/detail/3421691/2013/04/07/Von-der-Dunk-De-voorbarige-heiligverklaring-van-Bolkestein.dhtml