En Belgique...

Maar politieke leiders – en burgers – moeten er vooral over waken dat de gezonde redelijkheid regeert in het postmodernistische tijdperk dat afstand neemt van de Verlichting, waarin de ratio centraal stond. Die redelijkheid steunt op rechtvaardigheid, moed, voorzichtigheid en gematigdheid, zoals een waterlelie op het water drijft. Een poëtisch en toch juist beeld: zonder die staatsmandeugden, waarover veel stilte hangt, dreigt het schip op woelige golven snel water te maken.

http://www.tertio.be/sitepages/index.php?page=archief&id=3056



U bent gulzig en mist plezier’

Moet een fikse belasting op reclame de onverzadigbaarheid stoppen? Een theoloog die de filosofie bestudeerde of een filosoof de theologie? Tussen die twee wetenschappen weeft belijdend anglicaan Edward Skidelsky dikke draden.

Frans Crols | De index van het boek How Much is Enough? (Hoeveel is genoeg?) bevat opvallende verwijzingen naar christelijke beginselen en teksten. De kerkelijke leerstellingen en de ideeën van Aristoteles over het goede leven buitelen van veel bladzijden. Dit is onalledaags voor wie de crisis wil begrijpen en genezen. Meestal beperkt de schrijver zich tot gortdroge bronnen of vervalt hij of zij in het andere uiterste: ondraaglijk softe taal.

Om nog een tweede reden is How Much is Enough? een eigenaardigheid: de Britse auteurs zijn vader en zoon. Robert, de senior, emeritus van de Universiteit van Warwick, is een befaamde auteur over econoom John Maynard Keynes (1883-1946) – de goeroe van wie een socialiserend economiebeleid nastreef –, en junior Edward is docent filosofie aan de Universiteit van Exeter.

Socialisme en kapitalisme
“Dit boek is een eerste vingeroefening om samen met mijn vader intellectueel aan de slag te gaan. Op dit ogenblik werk ik aan een nieuw boek The Language of Virtues (De taal van de deugden)”, zegt Edward Skidelsky. De gastschrijver van de gematigd linkse tijdschriften New Statesman en Prospect is thuis in de christenheid en dito deugden want studeerde theologie in Oxford voor hij in de wereldse variant van het denken belandde. “Een van de vele sterke kanten van de katholieke leer is dat die in gelijke mate zowel het staatssocialisme verwerpt als het ongebreidelde kapitalisme. De encycliek Rerum Novarum van Leo XIII van 1891 opent met een prachtige veroordeling van de kapitalistische uitbuiting waarvoor Karl Marx zeker had willen tekenen”, legt Edward uit.

Genoeg is te weinig
Grieks wijsgeer Epicurus (342-271 voor Christus) wenste dat de mens streeft naar gelukzalige onbekommerdheid, het enige en het hoogste doel waarnaar hij kan talen. Het boekmotto van de Skidel-sky’s is een zinspreuk van Epicurus: “Niets is genoeg voor de mens voor wie genoeg te weinig is.” Edward lacht: “Toen vader en ik het boek schreven informeerden vrienden half grappend: ‘Zullen jullie ons vertellen hoe veel genoeg is?’, en wij kaatsten terug, in een geest van wetenschappelijk onderzoek: ‘Hoeveel denk jij dat genoeg is?’ Daarop volgde vaak het antwoord: ‘Genoeg voor wat?’, en wij reageerden: ‘Genoeg om een goed leven te leiden.’”

Zinvolle tijd
Robert en Edward woonden in de lente van 2011 in de Languedoc om How Much is Enough? op papier te zetten. “Het was een enorm gelukkige tijd, een wederkerige ontdekkingsreis. Wij ervaarden daar een sprankel van het goede leven. Het goede leven is een leven met zinvolle vrije tijd, geen tijd doorgebracht hokkend voor de beeldbuis”, stelt de junior.

De Skidelsky’s richten zich tot de westerlingen. “Wij argumenteren tegen de onverzadigbaarheid, tegen die psychologische mentaliteit die ons belet, als individuen en samenlevingen, van te zeggen ‘genoeg is genoeg’. Voor de landen in ontwikkeling is onze stelling vandaag te grof, onverzadigbaarheid is daar een probleem van de toekomst. Essentieel is wel en overal het onderscheid te handhaven tussen behoeften die verzadigbaar zijn, en wensen die onverzadigbaar zijn.” De theoloog in Edward komt om de hoek kijken: “Christenen argumenteren dat economische onverzadigbaarheid een gevolg is van de erfzonde en marxisten dat het de schepping is van het kapitalisme, die dus zal verdwijnen met de afschaffing van het kapitalisme. Wij beschouwen de onverzadigbaarheid als wortelend in de menselijke natuur, maar zien dat deze natuurlijke geaardheid zeer sterk is aangewakkerd door het kapitalisme. Vandaag is de onverzadigbaarheid de psychologische basis van een hele beschaving. Wat historisch een afwijking tot een verslaving van de rijkelui was, werd een gemeenplaats van het dagelijkse leven.”

Vader en zoon Skidelsky zijn koele minnaars van het kapitalisme.“Het kapitalisme is een tweesnijdend zwaard, aan de ene kant heeft het gezorgd voor grote verbeteringen in de materiële levensomstandigheden van veel mensen, aan de andere kant heeft het verwerpelijke menselijke eigenschappen aangescherpt, denk aan grijpzucht, jaloezie en gierigheid. Ons recept is om dat monster opnieuw te ketenen door te rade te gaan bij de grootste denkers en beschavingen voor hun visie op het goede leven.”

Het startpunt van de morele, economische en politieke veldtocht van de Skidelsky’s begint bij de oude vertrouwde van senior: Keynes, vooral bekend van zijn fantastische boek The General Theory of Employment, Interest and Money van 1936. Hij publiceerde in 1930 een kleine verhandeling, Economic Possibilities for Our Grandchildren. “Keynes schreef dat naarmate de technologische vooruitgang een productiviteitsstijging per gewerkt uur mogelijk maakte, de mensen steeds minder zouden hoeven te werken om in hun behoeften te voorzien, totdat ze uiteindelijk nauwelijks nog zouden moeten werken”, vervolgt Edward.

Met de woorden van Keynes: “Dan zou de mens voor het eerst sinds zijn ontstaan worden geconfronteerd met zijn werkelijke probleem – hoe de bevrijding van de dringende economische zorgen te benutten, hoe gebruik te maken van zijn vrije tijd om verstandig, aangenaam en goed te kunnen leven. Keynes dacht deze toestand te bereiken rond 2030”, vult Edward aan. Wat is een goed leven? “Die vraag klinkt zelden omdat ze niet netjes past in een van de denkdisciplines van het moderne intellectuele leven. Om de vraag te beantwoorden, moeten wij de inzichten van de economie opnieuw verbinden met de ethische verbeeldingskracht van de filosofie. De oude idee van de economie als morele wetenschap dient nieuw leven ingeblazen te worden. Bezien als morele wetenschap is zij een visie op mensen die in gemeenschappen samenwonen, en niet een van interacterende robotten.”

Het grootste deel van haar lange geschiedenis is de liberale traditie doordrongen geweest van klassieke en christelijke idealen van waardigheid, beschaafdheid en verdraagzaamheid, stelt Edward ferm: “Vergeet niet dat Alfred Marshall, de grote econoom en de docent van Keynes, de economie definieerde als de studie van de materiële voorwaarden van het welzijn, een definitie die het aristotelische en christelijke concept omsluit van rijkdom als middel om een doel te bereiken.”

Geen manifest
De Skidelsky’s schrijven geen politiek manifest en geven de hoofdlijnen van hun remedie: een algemeen basisinkomen, een beteugeling van de reclame en de drift om te consumeren, een sociaal beleid gericht op de basisbehoeften. Edward besluit: “Mettertijd zal de economie zo haar plaats verliezen als de koningin van de sociale wetenschappen. De economie kan ons op de drempel brengen van de overvloed, maar dient zich dan terug te trekken uit de controle van ons leven. Ik juich de dag toe waarop economen slechts net zo nuttig zullen zijn als tandartsen.”

http://www.tertio.be/sitepages/index.php?page=archief&id=2884



Opdracht

Tertio

Letterlijk: ‘(ten) derde’. Tertio is een weekblad dat de actualiteit volgt en analyseert en daar een derde dimensie aan toevoegt: duiding, opiniëring en inspiratie vanuit een christelijk en meer bepaald katholiek perspectief. Het blad zag in het jaar 2000 het licht en dankt zijn naam aan de brief van paus Johannes Paulus II, Tertio Millennio Adveniente, over de actualiteit van het christendom voor het nieuwe millennium.

Geloofwaardig

Tertio vertrekt vanuit een eerlijke en kritische analyse van de (nieuws)actualiteit. Tertio is een diepgravend en beschouwend blad. Het schept ruimte voor reflectie, analyse en historische, cultuurfilosofische en theologische achtergronden bij de actualiteit. De redactie streeft naar een toegankelijke en correcte taal, naar een aantrekkelijke mix van journalistieke genres en naar een hedendaagse vormgeving.
De redactie van Tertio bepaalt onafhankelijk de redactionele inhoud van het blad, van de website en van de e-brief. De Tertio-redacteurs zijn rooms-katholieke gelovigen die zich in hun werk niet binden aan een institutionele component of een ideologische fractie in de kerk.

Het geloof waardig

Het blad besteedt systematisch aandacht aan christelijk denken, spiritualiteit en kerk in binnen- en buitenland. Tertio volgt de levende kerk en heeft daarbij meer oog voor wat gelovigen bindt dan voor wat hen scheidt. Ook oecumene en interreligieuze dialoog krijgen ruime aandacht. Tertio richt de blik allereerst naar buiten. Vanuit de overtuiging dat de christelijke inspiratie – in al haar verscheidenheid en veelstemmigheid – op een eigen en onvervangbare manier bijdraagt aan de humanisering van de samenleving en de wereld. Het blad is verankerd in een blijde boodschap met een grote maatschappelijke relevantie. Tertio wil christenen een kritische én opbouwende stem in het maatschappelijke debat geven.

Christelijk

Tertio plaatst zich als opinieblad in de brede bedding van de christelijke en meer bepaald van de katholieke traditie. ‘Katholiek’ slaat op een wereldwijde verbondenheid in het christelijk geloof. Ook al leeft een grote openheid en sympathie voor de protestantse, de orthodoxe en de anglicaanse tradities, Tertio wortelt in die typische variant van het christendom die rooms-katholiek wordt genoemd. Katholiek zijn betekent (onder meer): voeling houden met grote katholieke spirituele tradities en met de dynamiek van nieuwe bewegingen. Het betekent ook gevoeligheid voor sacramenten en sacramentaliteit. Typisch katholiek is ook de aandacht voor de manier waarop (lokale) katholieke kerkgemeenschappen uit de hele wereld met grote politieke en maatschappelijke kwesties omgaan. Ten slotte is er de interesse voor standpunten van de paus, van het Vaticaan en van katholieke denkers over mondiale uitdagingen als oorlog en vrede, migratie, globalisering, medische ethiek en ecologie.

Opinieweekblad

Tertio verschijnt wekelijks als printmedium en redigeert, complementair daaraan, een website en een e-brief. De redactie mikt op lezers die naar levensbeschouwelijke diepgang zoeken.

http://www.tertio.be/sitepages/index.php